Αναρχισμός ~ Εντροπία

Αναρχισμός

Ένας από τους μεγάλους διανοητές του Αναρχισμού, o Γουίλιαμ Γκόντγουιν, γεννήθηκε στην Αγγλία και έγραψε το 1793, το “Έρευνα σχετικά με την Πολιτική Δικαιοσύνη”. Ήταν από τα πρώτα βιβλία που έθεταν με πολύ σαφή τρόπο τις οικονομικές και πολιτικές αρχές του αναρχισμού.

William Godwin (1756-1836)

Η ανθρώπινη ευτυχία δεν μπορεί να εξασφαλιστεί από μεγάλες αυστηρά οργανωμένες κοινωνίες, αλλά σε μικρές αναρχικές αποκεντρωμένες κοινότητες, χωρίς διακρίσεις, νόμους, τιμωρία και περιορισμούς, που εμποδίζουν τον άνθρωπο να δει τους άλλους ως πρόσωπα (μοναδικές περιπτώσεις), χωρίς προκαταλήψεις, με συμπάθεια, να θέλει να τους καταλάβει και να ενδιαφέρεται ελεύθερα και πραγματικά για την ευτυχία τους.

Αυτός ο ιδανικός κόσμος της ατομικής δικαιοσύνης και ισότητας θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της εκπαίδευσης και της προπαγάνδας κι όχι μέσω των πολιτικών δραστηριοτήτων, μιας και, κατά την γνώμη του, οι πολιτικές, ακόμα και οι επαναστατικές αλλαγές θα ήταν προσωρινές εκτός εάν βασίζονταν πάνω σε μια βαθύτερη αλλαγή των ηθικών αντιλήψεων.

Claude Henri de Rouvroy,
comte de Saint-Simon

Ανρι ντε Σαι-Σιμόν (1760-1825)

Γάλλος πρώιμος σοσιαλιστής θεωρητικός

οραματίζεται είναι μία κοινωνία όπου θα εκλείψουν οι αργόσχολοι (ευγενείς)

Η φιλοσοφική και πολιτική σκέψη του έθεσε τα θεμέλια πολλών φιλοσοφικών θεωριών του 19ου αιώνα και κυρίως του Μαρξισμού, του Θετικισμού, και της επιστήμης της Κοινωνιολογίας. Αν και γεννημένος σε αριστοκρατική οικογένεια, οι πολιτικές θεωρίες που υιοθέτησε αποτέλεσαν όπλο στα χέρια της αντίπαλης των αριστοκρατών, λαϊκής τάξης.·

François Marie Charles Fourier

Σάρλ Φουριέ (1773-1837)

Γάλλος σοσιαλιστής φιλόσοφος και διανοητής, πρόδρομος του ειρηνικού αναρχισμού

Πίστευε ότι η επανάσταση θα στηριζόταν στη λογική και στην επιστήμη και δε θα χρειαζόταν βία. Αποκήρυξε τα υπάρχοντα συστήματα και ανέπτυξε μια μορφή ουτοπικού σοσιαλισμού. Το πιστεύω του ήταν ότι τα ένστικτα του ανθρώπου σωστά διοχετευμένα θα οδηγούσαν στηνκοινωνική αρμονία. Για να επιτευχθεί αυτό, έπρεπε να καταστραφούν αρκετοί από τους πλασματικούς περιορισμούς του πολιτισμού.

Η κοινωνική οργάνωση για μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν κυρίως αγροτική, με συστηματική διαμόρφωση και θα βασιζόταν στη 'φάλαγγα' (phalanx), μία οικονομική ομάδα 1620 ανθρώπων, οι οποίοι θα ζούσαν σε φαλανστήρια, ένα κτίριο στο οποίο θα ζούσαν όλοι και οι δουλειές θα μοιράζονταν σύμφωνα με τις φυσικές τάσεις του κάθε μέλους. Σε γενικές γραμμές ήταν ένα αρκετά οργανωμένο σύνολο, το οποίο εφαρμόστηκε αρκετά εκτεταμένα στις ΗΠΑ.

· Ρόμπερτ Όουεν (1771-1858)

πρόδρομος και θεμελιωτής του ουτοπικού σοσιαλισμού

Ενώ ταξικά ανήκε στην άρχουσα τάξη, επιχείρησε να βρει μια διέξοδο για τους εργαζόμενους κι ένα δρόμο για την κοινωνία της εποχής του. Ο Όουεν δεν αρνείται την ιδιοκτησία, δεν ζητά την κατάργησή της, αλλά προτείνει τη δημιουργία μιας μορφής οργανικής, κοινωνικής ενότητας, όπου τελικά η ιδιοκτησία θα χάσει τον προσδιοριστικό της ρόλο. Σε μια πρώτη και δεύτερη προσέγγιση, υποστήριζε, ότι πρέπει να δημιουργηθούν ενώσεις καταναλωτών. Σε ένα επόμενο στάδιο έβλεπε να πραγματοποιείται μια συναδέλφωση της τάξης των παραγωγών.

Διαπνεόμενος από την αισιόδοξη πεποίθηση ότι θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τη διάρθρωση της κοινωνίας, στήριξε τη δράση του περισσότερο σε ηθικές και φιλανθρωπικές βάσεις παρά σε αυστηρή ανάλυση των οικονομικών μηχανισμών και επεξεργάστηκε σχέδια τα οποία στην πράξη αποδείχθηκαν αφελή και ουτοπικά.Πάντως οι πρώτες μεταρρυθμίσεις του προηγήθηκαν κατά μισό αιώνα της εργατικής νομοθεσίας και όλο το ενθουσιώδες έργο του συνέβαλε στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για τα κοινωνικά προβλήματα,

Δραστηριοποιήθηκε στον χώρο του συνδικαλιστικού κινήματος καθώς οι ιδέες του είχαν μεγάλη απήχηση ανάμεσα στους βιομηχανικούς εργάτες με αξιόλογα αποτελέσματα στην ανάπτυξη των σωματείων και στη διεύρυνση των στόχων τους, αλλά η ισχυρή αντίδραση των εργοδοτών με τη βοήθεια κατασταλτικών εκείνης της εποχής κυβερνητικών μέτρων, έβαλε τέλος στην προσπάθειά του.

Pierre- Joseph Proudhon

αναρχία είναι η απουσία κυρίου, εξουσίας

Γάλλος πολιτικός, φιλόσοφος και σοσιαλιστής. Ήταν μέλος του γαλλικού κοινοβουλίου, και ήταν ο πρώτος που αυτοχαρακτηρίστηκε αναρχικός. Αν και χρησιμοποιούσε τον όρο "αναρχικός", δεν αναμείχθηκε ποτέ στην αναρχική δράση και πάλη, ίσα-ίσα αναμείχθηκε στην κοινοβουλευτική δραστηριότητα.

Δεν ήταν εναντίον της ελεύθερης αγοράς και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, αλλά μόνο εναντίον της ύπαρξης κράτους και της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης από τους εργοδότες, γι αυτό ο Μάρξ τον χαρακτήριζε μπουρζουά σοσιαλιστή.

Ο Προυντόν προτιμούσε τα εργατικά σωματεία και τους εργατικούς συνεταιρισμούς, όπως και την ατομική εργατική/αγροτική ιδιοκτησία, παρά την κοινωνικοποίηση της γης και των χώρων εργασίας. Πίστευε ότι η σοσιαλιστική επανάσταση μπορούσε να επιτευχθεί με ειρηνικό τρόπο. Ενώ επισκέφτηκε προσωπικά τα οδοφράγματα, στην Εξέγερση του Ιουνίου του 1848, η βία τον σοκάρισε. Αργότερα θυμόταν ότι η παρουσία του στη Βαστίλη ήταν "μία από τις πιο φρικτές πράξεις της ζωής μου".

Η οικονομική του θεωρία είναι ο μουτουαλισμός (αμοιβαιότητα), ένα σύστημα ισότιμης παραγωγής και ανταλλαγής, που αντιτίθεται στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο. Σύμφωνα με αυτό οι άνθρωποι (κοινότητες, κολεκτίβες) συναλλάσσονται μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας τον παραγόμενο πλούτο έντιμα και χωρίς κέρδος. Οι αναρχικοί ανέκαθεν θαύμαζαν την αμοιβαιότητα που παρατηρείται και αναπτύσσεται στις μικρές κοινότητες.

Προσπάθησε ανεπιτυχώς να δημιουργήσει μια εθνική τράπεζα, η οποία θα χρηματοδοτείτο από τον φόρο εισοδήματος σε καπιταλιστές και μετόχους, παρόμοια κατά κάποιον τρόπο με μια πιστωτική ένωση, που θα παρείχε άτοκα δάνεια.

Μπακούνιν

(1814-1876)

Ο πρακτικός επαναστάτης,
όχι φιλόσοφος ούτε εφευρέτης συστημάτων, όπως ο Μαρξ

«η τάση για καταστροφή είναι και δημιουργική τάση»

Ρώσος διανοούμενος κι επαναστάτης, κορυφαία μορφή του ευρωπαϊκού κινήματος του αναρχισμού, που προσπάθησε να καταστήσει διεθνές. Η θεωρία του πρεσβεύει την άνευ όρων κατάργηση του κράτους και της εκκλησίας (της οργανωμένης θρησκείας) και την υιοθέτηση μιας ομοσπονδιακής αυτόνομης κομμουνιστικής κοινωνίας και όχι κατάληψη της εξουσίας από μια άλλη τάξη (το προλεταριάτο) και σχηματισμό μεταβατικού σοσιαλιστικού κράτους, που υποστήριζε ο Μαρξ.

Γεννήθηκε στα 1814 από γονείς ευγενείς γαιοκτήμονες, αλλά νέος ακόμα εγκατέλειψε τη θέση του στο στρατό και τον αριστοκρατικό του περίγυρο για να γίνει επαγγελματίας επαναστάτης. Η σύλληψή του όμως, στη διάρκεια της εξέγερσης της Δρέσδης του 1849, διακόπτει την πυρετώδη επαναστατική του δραστηριότητα. Πέρασε τα επόμενα 8 χρόνια στη φυλακή, απ’ τα οποία τα 6 στα σκοτεινά μπουντρούμια της Τσαρικής Ρωσίας κι όταν αποφυλακίστηκε — το υπόλοιπο της ποινής του είχε μετατραπεί σε ισόβια εξορία στη Σιβηρία — είχε χάσει τα δόντια του απ’ το σκορβούτο κι είχε υποστεί σοβαρό κλονισμό της υγείας του. Στα 1861, ωστόσο, δραπέτευσε απ’ τους δεσμοφύλακές του κι άρχισε μια συγκλονιστική Οδύσσεια, που κάλυψε όλο τον κόσμο κι έκανε τα’ όνομά του θρύλο κι αντικείμενο λατρείας των ριζοσπαστικών ομάδων όλης της Ευρώπης.

Σαν ρομαντικός επαναστάτης κι ενεργητική δύναμη στην ιστορία, ο Μπακούνιν ασκούσε μια προσωπική γοητεία, που ο Μαρξ δεν μπορούσε ποτέ να συναγωνιστεί. «Οτιδήποτε τον αφορούσε ήταν εκπληκτικό», έλεγε ο Βάγκνερ, που ήταν συναγωνιστής του στην εξέγερση της Δρέσδης, «κι ήταν γεμάτος πρωτόγονη ορμή και δύναμη»

Η φοβερή μεγαλοψυχία κι ο παιδιάστικος ενθουσιασμός του, το φλογερό του πάθος για την ελευθερία και την ισότητα, οι βίαιες επιθέσεις του ενάντια στο προνόμιο και την αδικία — όλα αυτά ασκήσανε φοβερή έλξη στους ελευθεριακούς κύκλους της εποχής του. Η επιρροή του Μπακούνιν, κατά τον Κροπότκιν, ήταν πρωταρχικά εκείνη μιας «ηθικής προσωπικότητας» μάλλον παρά μιας αυθεντίας του πνεύματος.

Το «Θεός και Κράτος», που δεν εκδόθηκε παρά το 1882, 6 χρόνια μετά το θάνατό του, είναι το πιο πολυδιαβασμένο και συχνά μνημονευόμενο έργο του, όπου εκθέτει συνοπτικά και με ζωντανή γλώσσα τα βασικά στοιχεία του πιστεύω του. Σε μια συγκλονιστική παράγραφο, αφήνει να ξεσπάσει η οργή του ενάντια «σε όλους τους βασανιστές, όλους τους καταπιεστές κι όλους τους εκμεταλλευτές της ανθρωπότητας — παπάδες, μονάρχες, κρατικούς, αξιωματούχους, στρατιωτικούς, δημόσιους κι ιδιωτικούς, χρηματιστές, κάθε λογής επίσημους, αστυνόμους, χωροφύλακες, δεσμοφύλακες και δήμιους, καπιταλιστές κι αγιογδύτες, συμβολαιογράφους και μεγαλοκτηματίες, δικηγόρους, οικονομολόγους, πολιτικούς κάθε απόχρωσης, μέχρι τον πιο μικρό εμποράκο που πουλάει ζαχαρωτά». Αλλά οι κύριοι θεσμοί της ανθρώπινης υποδούλωσης

οι δυο εφιάλτες μου είναι η εκκλησία και το κράτος

«Όντας ο θεός το παν», γράφει ο Μπακούνιν, «ο πραγματικός κόσμος κι ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα. «Όντας ο θεός η αλήθεια, η δικαιοσύνη, το καλό, η ομορφιά, η δύναμη κι η ζωή, ο άνθρωπος είναι το ψέμα, η αδικία, το κακό, η ασχήμια, η αδυναμία, κι ο θάνατος. Όντας ο θεός ο αφέντης, ο άνθρωπος είναι δούλος». Συνακόλουθα, όχι λιγότερο απ’ το κράτος, η θρησκεία είναι η άρνηση της ελευθερίας και της ισότητας. Έτσι, αν ο θεός υπήρχε πραγματικά, καταλήγει ο Μπακούνιν αντιστρέφοντας ένα περίφημο απόφθεγμα του Βολταίρου, «θα έπρεπε να τον καταργήσουμε».

Κροπότκιν

(1842-1921)

απορρίπτει τον μηχανισμό της αγοράς

και το μισθολογικό σύστημα

Peter Alexeyevich Kropotkin

Τέταρτο παιδί του πρίγκιπα Αλεξέι Πέτροβιτς Κροπότκιν, αξιωματικού του στρατού του Τσάρου, σε ηλικία 15 ετών θα βρεθεί στην επίλεκτη στρατιωτική σχολή, το Σώμα των Πριγκίπων. Αποφοιτώντας από τη σχολή θα ζητήσει να μετατεθεί σε σύνταγμα της Σιβηρίας. Τα πέντε χρόνια που θα παραμείνει εκεί αφιερώνεται σε γεωγραφικές έρευνες και μελέτες. Όταν θα του προταθεί η θέση του Γραμματέα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας, θα αρνηθεί. Το ίδιο θα κάνει και αργότερα. Θα απαρνηθεί όσους τίτλους του προτάθηκαν θέλοντας να αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη. Κι αυτό θα είναι η αρχή της αναρχικής πορείας του.

Προκειμένου να μελετήσει το εργατικό κίνημα θα ταξιδέψει στην Ευρώπη. Πρώτη του στάση η Ελβετία και η Πρώτη Διεθνής της οποίας θα γίνει μέλος. Επόμενο βήμα η μύηση στον σοσιαλισμό, μέσω βιβλίων απαγορευμένων στη Ρωσία και επαφών του με σοσιαλιστές ηγέτες. Μέσα από την αναζήτηση θα καταλήξει στη δική του επιλογή. Τον κόσμο του αναρχισμού.

Πρώτη του στάση η Ελβετία και η Πρώτη Διεθνής της οποίας θα γίνει μέλος. Επόμενο βήμα η μύηση στον σοσιαλισμό, μέσω βιβλίων απαγορευμένων στη Ρωσία και επαφών του με σοσιαλιστές ηγέτες. Μέσα από την αναζήτηση θα καταλήξει στη δική του επιλογή. Τον κόσμο του αναρχισμού. Θα οδηγηθεί πίσω στη Ρωσία όπου και θα γίνει ενεργό μέλος μίας επαναστατικής ομάδας, των Τσαϊκόφσκι (μεγαλοαστοί και αριστοκράτες νέοι που μάθαιναν ανάγνωση, γραφή και ιστορία στον αμόρφωτο πληθυσμό), αρχίζοντας παράλληλα να αναπτύσσει τις θεωρίες του. Το 1876 θα φυλακιστεί. Μετά από δύο χρόνια θα καταφέρει να αποδράσει και θα ζήσει στην Ευρώπη, ταξιδεύοντας μεταξύ Ελβετίας, Γαλλίας και Μ. Βρετανίας. Θα ζήσει 40 δημιουργικά χρόνια στα οποία θα γράψει τα σπουδαιότερα έργα του.

Ανάμεσα σε αυτά ο ύμνος του αναρχοκομμουνισμού «The Conquest of Bread» («Η κατάκτηση του ψωμιού»), «Mutual Aid» («Αλληλοβοήθεια»), «Memoirs of a Revolutionist» («Αναμνήσεις ενός επαναστάτη»), «Fields, Factories and Workshops» («Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια»). Στα έργα του είναι διάχυτος ο επηρεασμός του από την Παρισινή Κομούνα που αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της αναρχοκομουνιστικής θεωρίας του.

"κατά τη γνώμη μας οι κολεκτιβιστές υποπίπτουν σε ένα διπλό σφάλμα στα σχέδιά τους για την αναδόμηση της κοινωνίας. Ενώ κάνουν λόγο για την κατάργηση του καπιταλιστικού συστήματος σκοπεύουν απ την άλλη να διατηρήσουν δύο θεσμούς που αποτελούν καθαυτή τη βάση του συστήματος αυτού και οι οποίοι είναι η Κυβέρνηση των Αντιπροσώπων και το Μισθολογικό Σύστημα" γράφει χαρακτηριστικά. Ο Πρίγκιπας Πέτρος, 27ος υποψήφιος στη διαδοχή του τσαρικού θρόνου, εξέχων Ρώσος αναρχικός, υπήρξε ένας από τους πρώτους θεωρητικούς του αναρχοκομμουνισμού.

Βαθιά αντικαπιταλιστής, τοποθετούσε την απαρχή της κοινωνικής επανάστασης, στην ύπαρξη μίας ευημερούσας εργατικής τάξης που θα είχε θετικά αποτελέσματα στην παραγωγή, χωρίς την παρεμβολή καμίας μορφής εξουσίας. Στη θεωρία του αντικαθιστά την ατομική ιδιοκτησία με την ελεύθερη διάθεση όλων των αγαθών και υπηρεσιών, θεωρώντας το σύστημα της καπιταλιστικής παραγωγής εμπόδιο για την πρόοδο και στέκεται απέναντι στο κράτος που την υπηρετεί. Την ίδια ώρα, δεν αποδέχεται τα συστήματα του κολεκτιβισμού. Θεωρούσε το ίδιο καταπιεστικό το καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης με το προηγούμενο κεφαλαιοκρατικό καθεστώς.

Σύμφωνα με τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς Κροπότκιν το οικονομικό σύστημα θα πρέπει να βασίζεται στην αρχή: «Από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» δηλαδή κάθε τι που παράγεται πρέπει να διανέμεται και να ανταλλάσσεται με βάση τις επιταγές της κοινωνίας και τις ανάγκες του καθενός. Μετά τη σαραντάχρονη αναζήτηση του ο 75χρονος πλέον Κροπότκιν θα επιστρέψει στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1917, όπου θα γίνει δεκτός με ενθουσιασμό από 60.000 Ρώσους και την προσωρινή επαναστατική Κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι.

Και πάλι δεν θα συμβιβαστεί. Όταν θα του προταθεί η θέση του Υπουργού Παιδείας θα αρνηθεί. Παρότι η στάση του απέναντι στου Μπολσεβίκους υπήρξε κριτική – κάτι που καταμαρτυρούν οι επιστολές του προς τον Λένιν – θα επικεντρώσει τη δράση του εναντίον της αντεπανάστασης και των ξένων στρατών που στάλθηκαν στη Ρωσία. Ένα κρυολόγημα στα μέσα Ιανουαρίου του 1921, επιδείνωσε τη βρογχίτιδα από την οποία έπασχε, η οποία εξελίχθηκε σε πνευμονία.

Ο Λένιν όταν πληροφορήθηκε ότι ο Κροπότκιν αρρώστησε, έστειλε ειδικό τραίνο με γιατρούς και τρόφιμα στο Ντμιτρόφ. Η υγεία του όμως ήταν αρκετά επιβαρυμένη και συνεχώς χειροτέρευε. Έγραφε στο σκοτάδι και το κρύο την 'Ηθική' του και έπαιζε για ξεκούραση λίγι πιάνο. Το πρωί της 8ης Φεβρουαρίου του 1921 πέθανε. Η κηδεία του έγινε στη Μόσχα παρουσία δεκάδων χιλιάδων αναρχικών και παρά την καλοπροαίρετη διακριτικότητα του εκπροσώπου του ΚΚΣΕ Κάμενεφ, μετατράπηκε σε πορεία διαμαρτυρίας κατά των Μπολσεβίκων. Η άδεια δόθηκε μετά από προσωπική εντολή του Λένιν και ήταν η τελευταία μαζική συγκέντρωση αναρχικών στη Ρωσία, που διαδήλωσαν εναντίον της κυβερνητικής βίας.

Υπόδειγμα ήθους, υψηλών στόχων και ακεραιότητας, χωρίς προσωπικές φιλοδοξίες και πάθος για την εξουσία, με μια ζωή που συνδύαζε αρμονικά και με απόλυτη συνέπεια διανόηση και δράση, ο αναρχικός πρίγκιπας Κροπότκιν, 'ο Άγιος Πέτρος της Επανάστασης', καταγράφεται σαν μια από τις συμπαθέστερες μορφές του διεθνούς επαναστατικού κινήματος.

σχόλιο: οι μόνοι από τους θεωρητικούς του αναρχισμού που δεν είχαν αστική καταγωγή, είναι ο Νετσάγιεφ