Οι λαοί της στέπας (2)

Μογγόλοι

                                           
Η στέπα της Ευρασίας, μια τεράστια άγονη, πεδινή κυρίως ζώνη (συναντάμε αραιά και που λόφους), αριστερά με ροζ και κάτω με πράσινο χρώμα. Εκτείνεται από την ΒΑ Κίνα ως την Ουγγαρία. Απέραντη, αχανής, αμμώδης κυρίως με λίγο χώμα, ξηρή πεδινή ημιάνυδρη έκταση, με λίγη βλάστηση, συστάδες χλόης κυρίως ανά διαστήματα, λόγω του λιγοστού διαθέσιμου νερού και φυτά χαμηλού ύψους, με ξυλώδη κορμό, εκτός από αυτά στις όχθες ποταμών.

Είναι το πολύ σκληρό περιβάλλον, όπου αναγκάστηκαν και κατάφεραν να επιζήσουν για χιλιετίες, κάποιες πολύ σκληρές φυλές, όπως είναι οι φίλοι μας οι Μογγόλοι, που τον 13ο αι. έγιναν ο εφιάλτης της Ευρώπης και κόντεψαν να φτάσουν ... στη Βιένη. Σε αντίθεση με τα περισσότερα τουρκόφωνα τουρανικά φύλα, ανήκουν στον Ουραλο-Αλταϊκό τύπο, που περιέχει τις 'κίτρινες' φυλές.

όταν δυσκολεύεσαι να ξεχωρίσεις τον άνθρωπο ... απ το γεράκι !

κλασική φυσιογνωμία Μογγόλου νομάδα

   

και νεαρά κορίτσια, που εκπαιδεύονται σήμερα ... στα μαθηματικά. 

Ο αναλφαβητισμός έχει εξαλειφθεί με εποχιακά σχολεία.

Το μέσο υψόμετρο των οροπεδίων της Μογγολίας είναι 1580 μέτρα. Το χιόνι διατηρείται εδώ τον μισό χρόνο. Το φθινόπωρο τα κοπάδια παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής. Θα ξαναγυρίσουν την άνοιξη, μετά το λιώσιμο των πάγων, που ο τόπος θα είναι εξαιρετικός βοσκότοπος, γεμάτος αγριολούλουδα.

Μια χώρα αραιοκατοικημένη, αχανής με έκταση τριπλάσια της Γαλλίας και πληθυσμό μικρότερο από 3.000.000.


Τα ζώα που ζουν εδώ είναι φυτοφάγα: βίσονες, άγρια άλογα, αντιλόπες και σαρκοφάγα: όπως λύκοι, κογιότ, αλεπούδες και τρωκτικά. Και βέβαια η απίστευτα ανθεκτική και πολύτιμη καμήλα (η βακτριανή, αυτή με τις δυο καμπούρες).

Τα άλογα της στέπας, που δεν έχουν αλλάξει από την εποχή του είναι μικρόσωμα, κοντά και στιβαρά, όπως άλλωστε κι οι άνθρωποι, μυώδη με φαρδιές οπλές και ζυγίζουν 300 κιλά.

Σήμερα ο μισός πληθυσμός τους ζει στις πόλεις, όπως η Νταρχάν και η Έρντενετ.
Το ένα τρίτο τους περίπου, βρίσκεται στην πρωτεύουσα Ουλάν Μπατόρ, την πιο κρύα πρωτεύουσα του κόσμου (με -40 βαθμούς Κελσίου το χειμώνα και έως +50 το καλοκαίρι).
Τους ψυχρούς χειμώνες διαδέχονται θερμά και ξηρά καλοκαίρια, με ελάχιστες βροχοπτώσεις.


Η κατοικία τους



Η παραδοσιακή κατοικία τους είναι το yurt, που οι Μογγόλοι λένε 'γκερ' (ger) και  στη γλώσσα τους σημαίνει σπίτι. Ελαφριά κατασκευή, με εξαιρετική αεροδυναμική, απαραίτητη για τους ισχυρούς ανέμους της περιοχής. Μετά από ένα ντοκυμανταίρ του National Geografic, που παίχτηκε στην Αμερική,  έχουν γίνει πλέον μόδα και στη Δύση.



Βακτριανές καμήλες στην έρημο Γκόμπι, ανάμεσα στη Β. Κίνα και τη Ν. Μογγολία.
Σήμερα μπορούν να πάρουν μια ανάσα. Ας είναι καλά η τεχνολογία και το ... ποδήλατο.


Οι Μογγόλοι και το άλογο

Η Μογγολία είναι το μόνο κράτος στο κόσμο, όπου τα άλογα, που δεν  (3.000.000 περίπου) είναι περισσότερα από τους ανθρώπους (2.500.000).

Equus ferus Przewalski: ένα σπάνιο και απειλούμενο άγριο άλογο της μογγολικής στέ-πας, από τις αρχαιότερες άγριες ράτσες, που δεν κατάφερε ποτέ να εξημερώ-σει ο άνθρωπος, εκτός βέ-βαια απ τους Μογγόλους.
 

Tο άλογο είναι απλά προέκταση του σώματος τους. Πρώτα μαθαίνουν να ιππεύουν κι ύστερα να περπατούν. τα πόδια τους έχουν στραβώσει από την ιππασία.

Οι Μογγόλοι συνηθίζουν να λένε: "άνθρωπος χωρίς άλογο, πουλί χωρίς φτερά"

                 

Λέγεται ακόμη, πως ο μεγάλος ήρωας τους, ο γνωστός μας Τζέκινς Χαν, είπε κάποτε:

"Το να κατακτήσεις τον κόσμο καβάλα στο άλογο είναι εύκολο, 

το δύσκολο είναι να ξεπεζέψεις και να κυβερνήσεις"

Η αυτοκρατορία του Τζέκινς Χαν, τον 13ο αι., η μεγαλύτερη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο τάφος του, όπως και των 33 διαδόχων του, δεν έχει βρεθεί ακόμη.

'ένας Μογγόλος γεννιέται πάνω σε ένα άλογο και πεθαίνει πάνω σ αυτό'

Αν για κάποιους άλλους λαούς το άλογο αποτελεί προέ-κταση του ανθρώπου, ο Μογγόλος είναι ... προέκταση του αλόγου! Ο κάθε μικρός Μογγόλος θα μάθει να ιππεύει, πριν ακόμη περπατήσει.



Το πρώτο δώρο του (ίσως και το τελευταίο του) θα είναι ένα πόνυ. Θα είναι δικό του και μαζί του θα μάθει να επιβιώνει σε έναν κόσμο δύσκολο, σε ένα σκληρό περιβάλλον.

Αλλά ... όχι, παράλειψη σημαντική, ξεχάσαμε το δεύτερο του δώρο: το τόξο, σαφώς μεγαλύτερο απ΄τον μικρό μας τοξότη !

Και ... αν τόχει το ταλεντάκι, μπορεί να του χαρίσουν και μια λύρα. Μόνο που θα είναι κι αυτή φτιαγμένη από κόκκαλο αλόγου, ο καβαλάρης της θα είναι σκαλισμένο κεφάλι αλόγου και οι χορδές της φτιαγμένες από τρίχες ... τίνος άλλου; του αλόγου βέβαια!


Έτσι όταν μεγαλώνοντας το δείτε να κάνει τα απίστευτα αυτά ακροβατικά πάνω στη ράχη του αλόγου, δεν θάναι και για να απορείτε.

Οι Μογγόλοι και η μουσική

Οι Μογγόλοι, σαν κάθε άλλο λαό, αγαπούν τη μουσική. Και αφού Μογγόλος και άλογο δεν είναι παρά μια αδιάσπαστη ενότητα, δεν είναι περίεργο που και η μουσική τους αρχίζει και τελειώνει με το άλογο, τη δεύτερη φύση τους.

Μογγόλοι μουσικοί, με δίχορδη λύρα (morin khuur), που σημαίνει 'βιολί με κεφάλι αλόγου'. Η μία χορδή φτιάχνεται από 130 τρίχες αρσενικού και η δεύτερη από 105 τρίχες θηλυκού αλόγου. Τα τραγούδια τους μιλούν για τα άλογα, ο ρυθμός τους δεν είναι 'μπιτάκι', μιμείται τον καλπασμό τους. Τα όργανα τους φτιάχνονται από κόκαλα αλόγου. οι τραγουδιστές τους μιμούνται με λαρυγγισμούς τη φωνή, τα χλιμιντρίσματα του αλόγου.

 

Ο λιλιπούτειος Mογγόλος μας θα αρχίσει βέβαια την εκπαίδευσή του με τη φροντίδα των ζώων.

Οι Μογγόλοι υπήρξαν οι δεινότεροι χειριστές τόξου. Με τα ισχυρά τους τόξα μπορούσαν να διατρήσουν τους περισσότερους θώρακες και ασπίδες, ενώ εκτός της στοχευτικής τους ικανότητας είχαν εξοικοιωθεί να ρίχνουν τα βέλη τους εν κινήσει και συγκεκριμένα όταν το άλογο είχε όλα του τα πόδια στον αέρα, οπότε εξασφάλιζαν καλύτερη σταθερότητα.

Οι τρεις πολεμικές αρετές των Μογγόλων πολεμιστών:

δύναμη (πάλη),
ταχύτητα (άλογο) και
ακρίβεια (τόξο).



             

Σταθερές αξίες μέχρι σήμερα, κυριαρχούν στο ετήσιο φεστιβάλ Naadam, που στη γλώσσα τους σημαίνει παιχνίδια, από το 1991, με μικρούς αναβάτες, παλαιστές και τοξότες, αλλά και μουσικούς και χορευτές. Στην παρέλαση της τελετής έναρξης, εμφανίζονται τα ιερά πολεμικά τους λάβαρα, φτιαγμένα από; ελάτε τώρα παιδιά, ακόμα δεν το μάθατε το μάθημα; μα φυσικά από ... ουρές αλόγων!

πηγή

Το άρθρο βασίστηκε κυρίως σε σημειώσεις από κύκλο μαθημάτων Παγκόσμιας Ιστορίας, της εξαιρετικής 'δασκάλας' Κας Μαρίας Ευθυμίου.

Οι περισσότερες από τις φωτογραφίας του άρθρου είναι από το National Geografic, 

αλλά και από το πολύ ενδιαφέρον blog της Ελληνικής Έφιππης Τοξοβολίας: 

http://horsebackarcherygr.blogspot.gr/2014/10/blog-post_31.html

δείτε τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα βίντεο, με μουσική των Μογγόλων, στο:
http://megaseniautos.blogspot.gr/2009/06/morin-khuur.html

Για την ιστορία των Μογγόλων
και τον θρυλικό τους ηγέτη Τζέγκινς Χαν, θα ακολουθήσει ένα ακόμη άρθρο.