Γενική Θεωρία Συστημάτων

General Systems Theory (GST)

εισαγωγή

Η Γενική Θεωρία των Συστημάτων (ΓΘΣ),  που διατυπώθηκε το 1956, άρχισε να αναπτύσσε-ται  στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1940, σαν προσπάθεια μοντελοποίησης της ομοιότητας των ανθρώπινων συστημάτων με τα μηχανικά.  Βασική της επιδίωξη ήταν να λύσει τα αδιέξοδα του μηχανιστικού μοντέλου και πιο συγκεκριμένα, την αδυναμία του να ερμηνεύσει τα πολύ-πλοκα βιολογικά  φαινόμενα.

Είναι μια ολιστική (ενοποιητική) θεωρία, ένα διεπιστημονικό μεθοδολογικό εργαλείο, που αντλεί ιδέες και έννοιες από διαφορετικές επιστήμες, αναζητώντας τον κοινό τους παρανομα-στή. Παρέχει κοινό τρόπο σκέψης για τη μελέτη συστημάτων, δικτύων με αλληλεπιδρούσες μεταβλητές, με σύνθετη εσωτερική δομή, άσχετα αν είναι ηλεκτρονικά, κοινωνικά, βιολογικά ή μεταφυσικά. 

Η συνηθισμένη αναλυτική-αναγωγική θεωρία απομονώνει ένα σύστημα, ανάγοντάς το στις συνιστώσες του και προσπαθεί μετά από την κατανόηση αυτών των συνιστωσών και την γραμμική τους επισυσσώρευση να καταλάβει και αναδομήσει το σύστημα. Σε αντίθεση με τη παλιά  γραμμική αντίληψη, η καινούργια αντιμετωπίζει τα πολύπλοκα συστήματα σαν 'μεγα-λύτερα από τα μέρη τους' και εστιάζει κυρίως στις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. 

Αφορά στα ανοικτά συστήματα, δηλαδή τα μη απομονω-μένα από το περιβάλλον τους. Αυτά που χαρακτηρίζονται από μια μια είσοδο, μια έξοδο και μια ροή ή αντίστοιχα από μια εισροή και μια εκροή, από και προς το περιβάλλον τους. Συστήματα που χαρακτηρίζονται ως  αυτορυθμιζό-μενα και προσαρμοστικά. 
Ανοίγει έτσι μια νέα εποχή, ξεφεύγοντας από την μέχρι τότε προτίμηση των επιστημόνων να ασχολούνται μόνον με τα κλειστά συστήματα, που είναι γενικά πιο εύκολα κατανοή-σιμα και προβλέψιμα.


Το κύτταρο, η θεμελιώδης μονάδα της ζωής, είναι ένα ανοικτό θερμοδυναμικό σύστημα.

Οι ιδρυτές της

Θεμελιωτής της θεωρείται ο Ούγγρος βιολόγος Ludwig Von Bertalanffy (1901-1972), ο οποίος πρότεινε ότι οι ιδέες της οργάνωσης, της μη αθροιστικής ολότητας, του ελέγχου, της αυτο-ρύθμισης, της ισοτελικότητας και της αυτο-οργάνωσης, ισχύουν όχι μόνο στη βιολογία, αλλά και στα συστήματα της κοινωνιολογίας και των μπηχεβιοριστικών επιστημών. Αυτό τον οδήγησε στη διατύπωση της “Γενικής Θεωρίας των Συστημάτων”, με αντικείμενο την ανακάλυψη των γενικών αρχών και νόμων που διέπουν όλα γενικά τα συστήματα, 


ανεξάρτητα από τα συνιστώντα στοιχεία τους και τις μεταξύ τους σχέσεις ή “δυνάμεις”. Τις βασικές αρχές λειτουργίας των συστημάτων οργάνωσε και δημοσίευσε, το 1968, στο βιβλίο του General Systems Theory: foundations, development, applications. «Αφού το βασικό χαρακτηριστικό των ζωντανών πραγμάτων είναι η οργάνωση, η εξέταση των μεμονωμένων τμημάτων και διεργασιών, δεν δίνει πλήρη εξήγηση των ζωντανών φαινομένων.  Η εξέταση αυτή δεν μας δίνει πληροφορίες για το συντονισμό των μερών και των διεργασιών» Bertanlanffy (1934).

Η ανάλυση ενός ζωντανού οργανισμού, όπως πχ το ανθρώπινο σώμα, στα συστατικά του στοιχεία και τις επιμέρους λειτουργίες του δεν μπορεί να ερμηνεύσει επαρκώς την ικανότητά του να διατηρεί την ισορ-ροπία του, μέσα από τις συνεχείς αλλαγές που γίνονται μέσα του, αλλά και στο περιβάλλον του.

Παρόλο όμως που  επισήμανε το πρόβλημα, πέρασαν μερικές δεκαετίες προτού επεξεργαστεί ένα θεωρη-τικό μοντέλο και παρουσιάσει τις θέσεις του. Από την αρχή της διαμόρφωσης της θεωρίας του διέκρινε τρεις ομάδες συστημάτων, διαρθρωμένες σε τρία διαφορετικά επίπεδα: στο κατώτερο διέκρινε τα άψυχα συστήματα, στο μεσαίο  τα ζωντανά συστήματα, όπως είναι τα ψυχολογικά και τα κοινωνικά και στο ανώτερο επίπεδο τοποθετούσε τα συμβολικά συστήματα, τα οποία αναφέρονται σε έννοιες. 

Συνιδρυτής της ο Άγγλος Kenneth Ewart Boulding (1910-1993), πρόεδρος της Society for General Systems Research. 

Οικονομολόγος, κοινωνιολόγος, κοινωνικός ψυχολόγος, ποιητής, φιλόσοφος και ακτιβιστής στο κίνημα ειρήνης. Αντιτάχθηκε σθεναρά στον πόλεμο του Βιετνάμ, από το 1965. 

Γεννήθηκε στο Λίβερπουλ, απόφοιτος της Οξφόρδης, έγινε αμερικανός πολί-της το 1948 και δίδαξε στα Παν/μια της Αϊόβα, του Μίσσιγκαν και του Κολοράντο. 

Ο Αμερικανός μαθηματικός Warren Weaver (συνεργάτης του Σάνον, διευθυντής του Rockfeller Foundation και εμπνευστής της ιδέας της μετάφρασης γλωσσών με ΗΥ) γράφει ήδη από το 1949, ότι η επιστήμη οφείλει να κάνει μια τρίτη μεγάλη πρόοδο 

και από την επίλυση προβλημάτων της απλότητας και της ανοργά-νωτης πολυπλοκότητας (του 19ου αι.), θα πρέπει να πάμε 

στην αντιμετώπιση της οργανωμένης πολυπλοκότητας

επίλογος

Η Γενική Θεωρία των Συστημάτων και η Κυβερνητική  θα συνδυαστούν σταδιακά, για να προκύψει αυτό που αποκαλούμε σήμερα 'Συστημική'.

δείτε επίσης το άρθρο: Κυβερνητική