Υπαρξιστική ψυχοθεραπεία

Irvin David Yalom

οι άνθρωποι είμαστε τα μόνα πλάσματα, 
για τα οποία η ίδια μας η ύπαρξη
αποτελεί πρόβλημα



Ο σκοπός της ψυχοθεραπείας είναι 
η διαχείριση της ανθρώπινης απόγνωσης

  

εισαγωγή

Η υπαρξιστική ή ουμανιστική (ανθρωπιστική) προσέγγιση, αναπτύσσεται στο πλαίσιο του υπαρξι-στικού κινήματος και δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε τρία χαρακτηριστικά της ψυχικής ζωής του ατόμου: την πολυπλοκότητα, την μοναδικότητα και την ικανότητα για εξέλιξη, αυτο-πραγμάτωση και ευτυχία.

Η υπαρξιστική (ουμανιστική) αντίληψη  έρχεται να απορρίψει τον ντετερμινισμό τους (προκαθορισμό) αυτόν, που επικεντρώνει στην ελευθερία, τη δυνατότητα επιλογής (ελεύθερη βούληση) και την ατομική ευθύνη που αυτή συνεπάγεται (για όσα κάνουμε αλλά και για όσα δεν κάνουμε).

Τα ψυχολογικά προβλήματα εμφανίζονται όταν στις καταναλωτικές σημερινές κοινωνίες μας, οι άνθρωποι παύουν να νοιώθουν ότι έχουν έλεγχο πάνω στη ζωή τους, βιώνουν σύγχυση, και αντιφά-σεις μπερδεύοντας τις δικές τους.

Στα πλαίσια της έχουμε σήμερα τρεις κυρίως θεραπείες: την 'θεραπεία επικεντρωμένη στον πελάτη' του Carl Rogers, τη 'λογοθεραπεία' του Victor Frankl (που αναλύονται στα αντίστοιχα άρθρα) και την υπαρξιστική ψυχοθεραπεία του Irvin Yalom, που θα παρουσιάσουμε εδώ.

 Ο Γιάλομ

Ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή εκπροσώπους της υπαρ-ξιακής σχολής ψυχοθεραπείας (αμερικάνικη σχολή), είναι αναμφι-σβήτητα ο Αμερικανός ψυχοθεραπευτής, συγγραφέας και καθηγη-τής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ  Ίρβιν Γιάλομ . 

Γνωστός για την διδασκαλία του σχετικά με την ομαδική ψυχοθε-ραπεία και την ανάπτυξη του μοντέλου της υπαρξιακής ψυχοθε-ραπείας, αλλά και για τα μυθιστορήματα του, όπως το 'Όταν έκλαψε ο Νίτσε' (1992), 'Η θεραπεία του Σοπενάουερ' (2005), 'Στον Κήπο του Επίκουρου' (2008) κ.α

Γεννήθηκε το 1931 στην Ουάσινγκτον από γονείς φτωχούς Εβραίους μετανάστες από τη Ρωσία. Είναι παντρεμένος με την Μαίριλιν, συγγραφέα επίσης με την οποία έχουν αποκτήσει τέσσερα παιδιά και πέντε εγγόνια. 

η υπαρξιστική ψυχοθεραπεία 


δεν αποσκοπεί στη απάλειψη του συμπτώματος (στην άμεση λύση του προβλήματος), αλλά στην ενίσχυση μιας ολικής ανάπτυξης του δυναμικού του θεραπευομένου, σε μια βαθύτερη αυτογνωσία, με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση του παρόντος..

χωρίς να παραγνωρίζει τη σημασία του παρελθόντος,εστιάζει στο 'εδώ και τώρα', με την έννοια ότι δεν θα ασχοληθεί πχ με γεγονός που θα φέρει κάποιος στη θεραπεία του (εδώ), αλλά με το συναίσθημα που το συνοδεύει τη στιγμή που το φέρνει (τώρα).

Στηρίζεται στο αξίωμα ότι ο άνθρωπος γεννιέται καλός, με μια έμφυτη τάση εξέλιξης-αυτοπραγμάτωσης. Αρνείται να αποδεχτεί πως είναι προκαθορισμένη 'μηχανή' ή 'ζώον'. θεωρεί αξιωματικά πως το άτομο είναι ιδιαίτερο, με ελευθερία επιλογής, αλλά και ατομική ευθύνη (για όσα κάνει ή δεν κάνει). Σαν κύριο πρόβλημα (βασική νεύρωση, ένταση) αναγνωρίζει το υπαρξιακό άγχος, που έχει να κάνει με το νόημα της ζωής και στον πυρήνα του βρίσκεται η αποδοχή της θνητότητας.

το νόημα της ζωής

Η έλλειψη νοήματος της ζωής αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα κλινικά σύνδρομα και θεωρείται ένα από τα βασικά αίτια της νεύρωσης. Ο Καρλ Γιουνγκ επεσήμανε, από το 1966 ήδη, ότι το ένα τρίτο σχεδόν των πελατών του 'δεν υποφέρουν από τίποτα άλλο, παρά από την παράλογη και άσκοπη ύπαρξη τους'.

Ο Βίκτωρ Φρανκλ θα πει αργότερα πως το νόημα που χρειάζεται ο καθένας μας να βρει και να επιτελέσει, δεν μπορεί να ταυτίζεται με εμάς, είναι κάτι μπροστά και πέρα από εμάς, (ένας σκοπός, ένας στόχος) κάτι που μας υπερβαίνει.

ο φόβος του θανάτου

Η ζωή μας δεν είναι συνήθως παρά μια διελκυστίνδα ανάμεσα στην προσπάθεια αυτονόμησης (που προκαλεί την απώλεια σύνδεσης με το όλον, αίσθηση μοναξιάς και ανασφάλεια, αφόρητο άγχος ) και σε εκείνη της συγχώνευσης.

O Otto Rank, στενός συνεργάτης του Φρόυντ, το εξηγεί απλά:

'υποχωρούμε, πάμε ξανά πίσω στους άλλους, 

παραδίδουμε εύκολα τη μοναδικότητα μας, 

αποδεχόμαστε τη στασιμότητα, 

με αντάλλαγμα λίγη ανακούφιση, ζεστασιά και αίσθηση 'του ανήκειν'.

Σύγχρονες έρευνες απέδειξαν ότι ο παραλυτικός φόβος του θανάτου είναι οικουμενικός, αλλά και αντιστρόφως ανάλογος της ικανοποίησης. Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισής του είναι μια χαρούμενη και ουσιαστική ζωή.

Οι άνθρωποι αρνούνται κάποτε το δώρο της ζωής, για να αποφύγουν το χρέος του θανάτου. Μουδιάζουν κι αποφεύγουν να μπουν στη ζωή και να την απολαύσουν, γιατί τρομάζουν μήπως χάσουν πολλά. Δεν χαίρομαι την Ανατολή γιατί ξέρω πως θάρθει σύντομα η Δύση. Δεν πάω ταξίδι, για να αποφύγω την οδύνη του αναπόφευκτου τέλους του.



Δεν μπορώ να μην αναφέρω εδώ μια έξυπνη του Σταμάτη Φασουλή, σε κάποια συζήτηση στην TV: 'πέθανε χθες ο φίλος μας ο Γιάννης. δεν έπινε, δεν κάπνισε ποτέ, δεν ξενύχτησε, έτρωγε πάντα υγιεινά, γυμναζόταν, ... πέθανε υγιέστατος'.