Η αποδυνάμωση της θρησκείας

Το αποστράγγισμα της θρησκείας

 

Ο άνθρωπος είναι τρελός !

ενώ δεν μπορούσε να φτιάξει μια κάμπια

δημιούργησε θεούς με τη ντουζίνα. 

Μontaigne

(1533-1592)

ο τελευταίος ουμανιστής της Αναγέννησης

2000 χρόνια μετά την κλασική αρχαιότητα, όπου για πρώτη φορά παρατηρήθηκε μια σημαντική ήττα της θρησκείας από τον ορθολογισμό, το φαινόμενο επαναλαμβάνεται σήμερα, τα τελευταία 200 χρόνια. Η επιστημονική επανάσταση θα βγάλει τον άνθρωπο και τον μικρό πλανήτη του από το κέντρο του σύμπαντος και θα καταστρέψει την αντίληψη του εκλεκτού του θεού. Η γη μας κινείται και περιστρέφεται, σε μια μικρή γωνιά ενός από τα δισεκατομμύρια των γαλαξιών του. Ο Ήλιος μας κάποτε θα σβήσει μας διαβεβαιώνει η φυσική, όταν εξαντλήσει τα θερμοπυρηνικά του καύσιμα. Το σύμπαν διαστέλλεται και η θεωρία του χάους μας προειδοποιεί ότι δεν είναι απίθανη μια σύγκρουση με τον ασταθή Ερμή στο μέλλον. Οι απειλές πολλαπλασιάζονται, τα συλλογικά φοβικά πλήγματα της ανθρωπότητας ενισχύονται και αγγίζουν τα όρια ενός παγκόσμιου πανικού. 

Ο μεγάλος Πορτογάλος θαλασσοπόρος Φ. Μαγγελάνος (1480-1521) λέγεται πως είπε κάποτε: "η εκκλησία λέει ότι η γη είναι επίπεδη, αλλά εγώ ξέρω ότι είναι στρογγυλή, αφού έχω δει τη σκιά της στο φεγγάρι. Έχω περισσότερη εμπιστοσύνη στη σκιά, παρά στην εκκλησία".

Λουδοβίκος Φόϋερμπαχ
      (1804-1872)

"ο θεός δεν είναι παρά η ικανοποιημένη μέσα στη φαντασία 

επιθυμία του ανθρώπου για ευδαιμονία"

Ο Φρόϋντ υιοθέτησε την παλαιότερη θεωρία της προβολής των ανθρώπι-νων ιδιοτήτων και ιδεωδών σε ένα πλασματικό ον, του μεγάλου Γερμανού φιλόσοφου  Ludwig Feuerbach. Μαθητής του Χέγκελ ο Φόϋερ-μπαχ, ανήκε στο αριστερό ρεύμα του εγελιανισμού (όπως και ο Μαρξ) και άσκησε δριμεία κριτική στον γερμανικό ιδεαλισμό, στον οποίο θεωρούσε ότι υπο-βόσκει ένα άδηλο θρησκευτικό στοιχείο. Στο αριστούργημα του: Η ουσία του Χριστιανισμού (The Essense of Christianity, 1843), θεωρεί τον χριστια-νισμό μια έμμονη ιδέα, μια αυταπάτη. Πρόκειται για την πρώτη ανθρωπολογική ερμηνεία της θεολογικής σκέψης, που επηρέασε σημαντι-κά και τον Μαρξ και τον Ένγκελς, παρά την κριτική που του άσκησαν.

                           'στη θρησκεία ο άνθρωπος είναι παιδί'

Η θρησκεία είναι ένα δημιούργημα-προϊόν της ανθρώπινης φαντασίας, μια συμπυκνωμένη αφαιρετική ιδεατή ονειρο-εικόνα, η φανταστική αντανάκλαση, το αντικαθρέφτισμα της ουσίας του ανθρώπου,

'ένα όνειρο του ανθρώπινου νου'

"Η θρησκεία τοποθετεί την εξουσία της φύσης έξω από αυτήν, σε έναν θεό απόλυτο μονάρχη, υπεράνω του νόμου, που μετατρέπει τις αυθαίρετες εντολές του σε νόμους των υπηκόων του, ακόμα κι όταν αυτές αντιφάσκουν με τις ανάγκες τους. Η δημοκρατία είναι το ιστορικό, πρακτικό ανθρώπινο καθήκον".

Η θρησκεία θυσιάζει την πραγματικότητα στον βωμό της ονειρο-προβολής. O "Θεός" είναι εκείνο που λείπει από τον άνθρωπο.

Λ. Φόϋρμπαχ: Παραδόσεις για την ουσία της θρησκείας

Καρλ Μαρξ
(1818-1883)

'η κριτική της θρησκείας είναι το θεμέλιο κάθε κριτικής'

Ο Μαρξ υιοθετεί την άποψη του Φοϋερμπαχ, ότι "η θρησκεία έχει την καταγωγή της στην παιδική περίοδο της ανθρωπότητας, που είναι η περίοδος της άγνοιας και της απειρίας. Θεωρεί τη θρησκεία κάτι ελάχιστα περισσότερο από μια προεπιστημονική, αφελή, ανθρωπομορ-φική απόπειρα του ανθρωπίνου είδους, να κατανοήσει, να αντιμετω-πίσει τον φυσικό κόσμο και τα πολλά του αινίγματα. Το 1844 θα δηλώσει το περίφημο:  0

Δαρβίνος

(1809-1882) 

Charles Darwin 

Ο Βρετανός φυσιοδίφης και γεωλόγος Κ. Δαρβίνος θα εκδώσει το 1859 το  βιβλίο του ¨Η καταγωγή των ειδών¨, όπου θεμελιώνει τη θεωρία της εξέλιξης, μέσω του μηχανισμού της φυσικής επιλογής (χωρίς θεϊκή παρέμβαση), την κοινή καταγωγή των ειδών. Καταστρέφει έτσι, ακυρώνει τη σημαντική διάκριση ανθρώπου και κτήνους (θηρίου), εξηγεί τη βιοποικιλότητα και ενοποιεί τις βιολογικές επιστήμες, αφαιρώντας τον ρόλο του ανθρώπου από το κέντρο του σύμπαντος.



Η σύγχρονη εξελικτική ψυχολογία της θρησκείας προσπαθεί να εξηγήσει την θρησκευτική πίστη σαν βιολογικό μηχανισμό προσαρμογής, θεωρώντας ότι: ανακουφίζει, δυναμώνει τους δεσμούς μιας κοινότητας και αποτελεί την πηγή των ανώτερων ηθικών αξιών της.

Ο Εμίλ Ζολά (1840-1902) δήλωνε:

"ο πολιτισμός δεν θα φτάσει στην τελειότητα, 

αν η τελευταία πέτρα της εκκλησίας δεν πέσει πάνω στο κεφάλι του τελευταίου ιερέα".

Φ. Νίτσε
(1844-1900)
Λίγο αργότερα θα έχουμε και το επίσημο πιστοποιητικό θανάτου της θρησκείας, την εκπλήρωση της οιδιπόδειας επιθυμίας για τη δολοφονία του πατέρα:

"ο θεός είναι νεκρός !"

διακηρύσσει το 1882 ο Νίτσε, αιφνιδιάζοντας τον κόσμο. 

τον έχουμε σκοτώσει ! εσείς κι εγώ ! 

και τώρα προς τα που να πάμε;

πως θα παρηγορηθούμε οι δολοφόνοι; 

ό,τι ιερότερο και τρανότερο στον κόσμο πέθανε ματωμένο από τα μαχαίρια μας. Ποιός θα σκουπίσει το αίμα από πάνω μας; 

δεν είναι το μεγαλείο αυτής της πράξης πολύ μεγάλο για μας; 

δεν πρέπει να γίνουμε εμείς οι ίδιοι θεοί, ώστε να φανούμε αντάξιοι;

Σ. Φρόϋντ

(1856-1039)

Στο ίδιο μήκος κύματος κινούμενος ο Φρόϋντ, με ένα μεγαλειώδες έργο στο χώρο της ψυχολογίας (αντίστοιχο με εκείνο  του Δαρβίνου στη βιολογία) θα μας δώσει μια ψυχαναλυτική ερμηνεία του φαινομένου της θρησκείας. Εντοπίζει τις ψυχολογικές καταβολές του θρησκευτικού συναισθήματος (που ερμηνεύει κριτικά, με φυσικά αίτια), στο βιβλίο του ¨Το μέλλον μιας αυταπάτης¨ (1927)/ Ούτε λίγο ούτε πολύ, θεωρεί τη θρησκεία παιδική αυταπάτη, μια πρώιμο στάδιο της ψυχοδιανοητικής ανάπτυξης του ανθρώπου και τη θρησκευτική διαπαιδαγώγηση ανασταλτικό παράγοντα στην πρόοδο του πολιτισμού. Μια προσκόλληση του φοβισμένου ενήλικα στο πατρικό μοντέλο

(δανεισμένο από την παιδική ηλικία), όπου το παιδί για να κερδίσει την αγάπη και την προστασία του, έπρεπε να υπακούει στις προσταγές του. Θα ξαναγυρίσει δηλαδή στο εξιδανικευμένο πρότυπο του παντοδύναμου εξουσιαστικού πατέρα, ισοδύναμου της υπέρτατης σοφίας, που απειλεί και προστατεύει ταυτόχρονα, το οποίο προβάλλει στον θεό ή πολιτικά στον βασιλιά.

Μια σημαντική αντίρρηση εδώ είναι ότι η ιδέα του πατέρα ως αρχετύπου για τη δημιουργία του Θεού, υπάρχει μόνο στα θρησκεύματα της Δύσης (Ιουδαϊσμός- Χριστιανισμός), ενώ στα ανατολικά (Ινδουισμός- Βουδδισμός κλπ.) είναι άγνωστη κι επομένως δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί η έννοια αυτή ως ψυχογενετική αφετηρία των θρησκευτικών παραστάσεων και της θρησκείας γενικότερα.

Η απαγόρευση του φόνου δηλώνει ότι ο πειρασμός, η παρόρμηση υπάρχει. Το προπατορικό αμάρτημα ήταν αναμφίβολα φονική πράξη, ένα αμάρτημα εναντίον του θεού-πατέρα, δεν μπορεί παρά να είναι ο φόνος του πατέρα. Η βάση άρα της θρησκείας, που δεν είναι παρά μια συλλογική νεύρωση, μια παιδική καθήλωση, είναι τα αισθήματα ενοχής (το φοβερό μυστικό πίσω από τον τοτεμισμό, η ενοχή). Η λύτρωση από τη θυσία της ζωής του Χριστού, προξενεί τη συμφιλίωση με τον πατέρα και συγχρόνως την παραίτηση από τη διεκδίκηση στον κόσμο των γυναικών (της ίδιας φυλής, ταμπού της αιμομιξίας, τοτέμ-ζώο που έγινε αργότερα θεός), έτσι γίνεται ουσιαστικά εκείνος θεός στη θέση του πατέρα.

Ο άνθρωπος οφείλει ν’ αγωνισθεί για ν’ αποτινάξει την εξουσία κά­θε αυθεντίας που τον δυναστεύει, γιατί πρέπει να μάθει να στηρίζεται στον εαυτό του και τις δικές του δυνάμεις, τις οποίες πρέπει και να χρησιμοποιεί κατάλληλα. Μόνο «ο ελεύθερος άνθρωπος, που έχει απαλλαγεί από την αυθεν­τία - μια αυθεντία απειλητική και προστατευτική-, μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δύναμη του λογικού του», για να αντιληφθεί τον κόσμο χωρίς αυταπάτες και ν’ αναπτύξει τα προσωπικά του χαρίσματα.

Απορρίπτοντας την ύπαρξη του Θεού  ο Freud και ερμηνεύοντας τη θρη­σκεία ως ψυχολογικό φαινόμενο με ψυχογενετικά αίτια, πιστεύει ότι θα έ­πρεπε να μετατραπεί η μεταφυσική σε μεταψυ-χολογία και να ακυρωθούν όλοι οι μύθοι που αφορούν στον Παράδεισο και στην ενοχή της συνείδησης, στον Θεό, στο καλό και το κακό, στην αθανασία και στα παρόμοια». Βέβαια επισημαί­νει ότι στη θρησκεία ο πιστός βρίσκει προστασία έναντι της νευρωτικής ασθένειας, γιατί του αφαιρείται το σύμπλεγμα των γονέων, από το οποίο εξαρτάται η ενοχική συνείδηση και ελευθερώνεται, ενώ ο άπιστος είναι υποχρεωμένος ν’ αγωνισθεί μόνος του, για να αντεπεξέλθει σ’ αυτή την αποστολή.

Carl Jung:
(1875-1961)

Ο Γιουνγκ, ιδρυτής της αναλυτικής ψυχολογίας, ήταν πολύ πιο προσεκτικός με το ζήτημα της θρησκευτικότητας. Πίστευε βαθιά πως, αν δεν έχει κανείς με τι να αντικαταστήσει το θρησκευτικό ένστικτο, θα πρέπει να το αφήνει άθικτο, καθώς αποτελεί θεμέλιο του ατομικού κόσμου. Η κατάρρευση των θρησκευτικών πεποιθή-σεων ακολουθείται συχνά από κατάρρευση της προσωπικότητας, κάτι που ο Γιουνγκ παρατηρούσε συχνά στους ασθενείς του.

Ζαν-Πωλ Σαρτρ
(1905-1980)

"Επιτέλους, είμαστε μόνοι !" 

θα αναστενάξει αργότερα ο Σαρτρ, είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε ελεύθεροι, "μόνον τώρα μπορούμε να υπάρξουμε γνήσια κι ελεύθερα !"  Είναι καιρός να ενηλικιωθούμε, δεν χρειαζόμαστε πια έναν θεό-πατέρα, εγωιστή και σαδιστή.

Μας είναι άχρηστος πλέον, μόνοι μας θα σωθούμε !

Μάρτιν Χάϊντεγκερ
(1889-1976)

Το άτομο θεωρεί την ύπαρξή του πρόβλημα και ελπίζει να ανακα-λύψει το νόημα της ζωής του διερευνώντας το μυστήριο της ίδιας του της ύπαρξης: 

'εμείς οι ίδιοι είμαστε τα προς ανάλυση όντα'

Ο θεμελιωτής του υπαρξισμού Μ. Χάϊντεγκερ θα ομολογήσει, λίγο πριν το θάνατό του, ότι: 'η φιλοσοφία, μετά τον Νίτσε, δεν μπορεί να προσφέρει ούτε ελπίδα, ούτε βοήθεια για το μέλλον της ανθρωπότητας. ο Θεός να μας σώσει !'

αποφθέγματα:

Η εμμονή του χριστιανισμού να βρίσκει τον κόσμο άσχημο και κακό 

έχει κάνει τον κόσμο άσχημο και κακό.

Φ. Νίτσε

Δεν μπορώ να πιστέψω σε ένα Θεό που θέλει να τον υμνούν όλη την ώρα.

Το γεγονός ότι ένας πιστός είναι πιο ευτυχισμένος από έναν άθεο, 

δεν είναι πιο αξιόπιστο από το γεγονός ότι 

ένας μεθυσμένος είναι πιο ευτυχισμένος από έναν ξεμέθυστο.

Μπέρναρντ Σω

Όταν ήρθαν οι ιεραπόστολοι, οι Αφρικανοί είχαν τη γη 
και οι ιεραπόστολοι κρατούσαν τη Βίβλο.

Μας έμαθαν να προσευχόμαστε με τα μάτια κλειστά

όταν τα ανοίξαμε, εκείνοι είχαν τη γη και εμείς κρατούσαμε τη Βίβλο.

Γιόμο Κενυάτα

(1893-1978)

Στην αρχή, ο Θεός δεν ήξερε ότι ήταν Θεός, διότι ήταν εντελώς μόνος. 
Για να ξέρεις ότι είσαι Θεός, πρέπει να υπάρχουν δύο: 
ένας που θα είναι Θεός και ο άλλος που θα λέει «Θεέ μου».

François Cavanna

Γάλλος ευθυμιογράφος (1923-2014)

στο σήμερα

Η σύγχρονη βιολογία θα μας μάθει πως το ανθρώπινο DNA δεν διαφέρει παρά λιγότερο από 2% από εκείνο του χιμπατζή. Η παρουσία του είδους μας στον πλανήτη είναι εξαιρετικά μικρή και ασήμαντη. Αν εξαφανιστούν τα έντομα, τελειώνει η ζωή. Αν εξαφανιστούμε εμείς, όλα θα είναι μια χαρά (έχουν ήδη εξαφανιστεί χιλιάδες είδη, χωρίς να χάσει η Βενετιά βελόνι). Και το χειρότερο, δεν μας δίνει καμία εγγύηση-σιγουριά για την επιβίωση του είδους, αν δεν τα καταφέρει να προσαρμόζεται στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Ο Φρόϋντ θα έρθει να προσθέσει ένα ακόμα ναρκισιστικό πλήγμα, φανερώνοντας μας μια άλλη εσωτερική απειλή από ένα τρομακτικό, άγνωστο και ανεξέ-λεγκτο ασυνείδητο, με απωθημένες πρωτόγονες παρορμήσεις, αρχέγονες επιθυμίες, που παλεύει με τη συνείδησή μας.


Και για να ξέρουμε που βρισκόμαστε: σύμφωνα με πρόσφατες έγκυρες έρευνες το 96% των Αμερικανών σήμερα πιστεύει σε κάποια ανώτερη θεϊκή δύναμη, το 25% πιστεύει στις μάγισσες, το 50% ότι το βιβλίο της Γενέσεως αληθεύει κυριολεκτικά, 50% στα φαντάσματα και στον διάβολο, το 69% στους αγγέλους και το 87% ότι ο Χριστός πράγματι αναστήθηκε.

Χριστός Ανέστη λοιπόν αδερφοί !

καλή νύχτα σας !!!