Φαγιούμ

Η  αρχαιότερη πόλη της Αιγύπτου

αλλά και ολόκληρης της Αφρικής. Τα αρχαιολογικά ευρήματα μιλούν για μια πόλη με συνεχή ιστορία 6.000 ετών (υπολογίζεται πως ιδρύθηκε περί το 4.000 πΧ). Είναι το Shedyet των αιγυπτίων, σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο, όπου λατρευόταν ο θεός της γονιμότητας Σομπέκ, με κεφάλι κροκοδείλου. Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν Κροκοδειλούπολη, ενώ αργότερα, στην ελληνιστική περίοδο, ονομάστηκε  από τον Πτολεμαίο τον Β΄ τον Φιλάδελφο, Αρσινόη. Μια πόλη που έγινε ξανά γνωστή στις μέρες μας από τα 1.000 περίπου υπέροχα νεκρικά πορτρέτα (σαν αυτό της διπλανής εικόνας), τα γνωστά ως 'πορτρέτα του Φαγιούμ', των τριών  πρώτων αιώνων μΧ, που βρέθηκαν μετά από ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή, στα τέλη του 19ου αι.

Αλλά ας τα πάρουμε απ την αρχή:

Ξεκινώντας από το Κάϊρο και πλέοντας νοτιοδυτικά στον Νείλο (μπορεί κανείς να φτάσει και οδικώς), συναντάμε μετά από 130 χλμ την κοιλάδα του Φαγιούμ, που κακώς αναφέρεται κάποτε σαν όαση, αφού τροφοδοτείται με νερό άμεσα από τον Νείλο.

Πρόκειται για μια όμορφη και γόνιμη κοιλάδα μήκους 42 χλμ και πλάτους 9 χλμ, που βόρεια και δυτικά συνορεύει με την Λιβυκή έρημο, αλλά και με τη μεγάλη λίμνη Καρούν (Qarun, η τρίτη μεγαλύτερη λίμνη της Αιγύπτου).

Κοιλάδα του Φαγιούμ: μια από τις πιο εύφορες της Αιγύπτου, με αμπέλια, ελιές, συκιές, αλλά και μεγάλη παραγωγή βαμβακιού, λιναριού, κάνναβης, ροδέλαιου (από τριαντάφυλλα για άρωμα), φρούτων και λαχανικών. Η οικονομία της περιοχής συμπληρώνε-ται με την εκτροφή αιγοπροβάτων και πουλερικών, αλλά και την αλιεία στη λίμνη. Εδώ υπάρχουν αρχαίοι ναοί, φρούρια και δύο μεγάλες πυραμίδες (της Illahun και της Hawara).    


Φαγιούμ στα κοπτικά (άμεσο απόγονο της αρχαίας αιγυπτιακής γλώσσας) σημαίνει λίμνη. Πρόκειται για τη λίμνη Qarun, στα ΒΔ της κοιλάδας του Φαγιούμ, που συνδέεται με την κοιλάδα του Νείλου, μέσω του παραπόταμου του Bahr Yusef. 
"Ο κήπος της Αιγύπτου" κι ένας πραγματικός παράδεισος για τα αποδημητικά πουλιά.

  

Η κοιλάδα του Φαγιούμ, δυτικά του Νείλου, από δορυφόρο. Διακρίνεται ο Bahr Yussuf, ο παραπόταμος του Νείλου που εκβάλλει στην αλμυρή Λίμνη Birket el-Qarum, με μέγιστο βάθος μόλις 58 μ και οι δυο τεχνητές λίμνες αριστερά. Την περίοδο της 12ης δυναστείας, με έργα του Αμενεχμέτ Ι, ο Bahr Jussuf, το φυσικό κανάλι που τη συνδέει με τον Νείλο, φάρδυνε και μεγάλωσε σε βάθος, έτσι ώστε το ύψος της λίμνης έφτασε τα 18 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η λίμνη σήμερα,  λόγω εξάτμι-σης και ποροσχώσεων, βρί-σκεται 45 μ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Bahr Jussuf σημαίνει 'ποτάμι του Ιωσήφ' (η αναφορά στον βιβλικό Ιωσήφ, τον θετό πατέρα του Ιησού).

Η Κροκοδειλούπολη

Ο δίδυμος ναός των θεών Sobek και Haroeris (με κεφάλι γερακιού) στο Κομόμπο (Kom Ombo) κατασκευασμένος τον 2ο πΧ αιώνα. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, οι ιεροί κροκόδειλοι κυκλοφορούσαν στην παραπλήσια λίμνη ανενόχλητοι, έφεραν κοσμήματα, ταίζονταν από τους ιερείς και όταν πέθαιναν ταριχεύονταν. Κοντά στο ναό βρέθηκαν και εκτίθενται σήμερα αρκετές καλοδιατηρη-μένες μούμιες κροκοδείλων.



   

'Το μυστηριώδες βιβλίο του Φαγιούμ', ένας εξαιρετικής ποιό-τητας καφετί πάπυρος, μήκους 7 μέτρων, Ρωμαϊκής περιόδου (1ος-2ος αι. μΧ), με ιερογλυφικά κείμενα, αλλά και πλούσια εικονογράφηση με μελάνι. Ένα από τα 30 περίπου αντίγραφα του, που σώζονται και αποτελείται από δυο ρολά, φιλοξενείται στο Walters Art Museum, στη Βαλτιμόρη του Μέρυλαντ (ΗΠΑ). Βρέθηκε κομμένο σε τρία κομμάτια, που ανήκαν σε τρεις διαφορετικούς συλλέκτες.

   

Δεξιά κεφάλι κροκόδειλου, του θεού Σομπέκ, από ασβεστόλιθο. Βρέθηκε στον ταφικό ναό του Αμενεμχέτ ΙΙΙ και εκτίθεται σήμερα στο Ashmolean Museum της Οξφόρδης.

Θεός της γονιμότητας και προστάτης των Φαραώ, που η λατρεία του διήρκεσε μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους.

"Ο Όμηρος της Χαουάρα"

Στις ανακαλύψεις του Finders Petrie (1888) περιλαμβάνεται και ένας μεγάλος πάπυρος, που περιλαμβάνει αποσπάσματα από τα δυο πρώτα βιβλία της Ιλιάδας (σήμερα στην βιβλιοθήκη Boldeian της Οξφόρδης).

στο σήμερα:

Το Al-Fayyum είναι σήμερα μια σύγχρονη μεγαλούπoλη, με πάνω από 300.000 κατοί-κους. Πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, με ακμάζον Πανεπιστήμιο, χτισμένη πάνω στο ποτάμι, με πολυόροφα κτίρια κι ένα δίκτυο οκτώ τεχνητών καναλιών άρδευσης, που δίνει στους αγρότες τη δυνατότητα να μαζεύουν δύο και τρεις σοδειές το χρόνο. Καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της αρχαίας Κροκοδειλούπολης.

ο χάρτης της περιοχής:

Θα ακολουθήσουν σύντομα δυο ακόμη άρθρα, για:

Τα Πορτραίτα του Φαγιούμ και τον Λαβύρινθο